Borstontsteking Samenvatting

Symptomen:

• Rode plek op de borst
• Harde plek in de borst
• Verhoging of koorts 
• Pijnlijke borst

Verhelp de oorzaak:

• Voorkom kloofjes of zorg dat ze vlot genezen door goed aan te leggen of te kolven. 
• Zorg dat je borsten een aantal keer per dag goed soepel gedronken of gekolfd worden. 
• Streef naar een goede balans tussen vraag en aanbod. 
  
  

Behandeling:

Bij verhoging of milde koorts en een roze/plek op de borst:

• Pijnstilling (ibuprofen en/of paracetamol)
• Paracetamol: 500–1000 mg per keer, zo nodig respectievelijk elke 4 of 6 uur.
  
  Ibuprofen: begindosis 400 mg, daarna zo nodig 200–400 mg elke 4–6 uur; max. 1200 mg per dag.
  
  Gecombineerd paracetamol en ibuprofen: : gecombineerd 1-2 tabletten, max. 6 tabletten (3000 mg paracetamol en 1200 mg ibuprofen) per 24 uur, gedurende max. 3 dagen. Houd een interval tussen doseringen aan van ten minste 6 uur (farmacotherapeutisch kopas)​
• Koelen na het voeden of kolven
• Zachte lymfemassage
• Normale frequentie aanleggen of kolven 
• Rust 
  
  

Bij hoge koorts en/of geen verbetering na 24-48 uur:

• Antibiotica via arts 
• Zie bovenstaande maatregelen 

Verloop:
De koorts zakt doorgaans binnen 24 uur
De rode plek verdwijnt met een paar dagen
De harde plek is meestal na een week weg

Een (beginnende) borstontsteking

Oh nee, je voelt een pijnlijke plek op je borst en krijg je nou ook nog griep? Waarschijnlijk is het een verstopt melkkanaal of een (beginnende) borstontsteking. Over borstontstekingen kun je veel informatie online vinden. Misschien heeft het je geholpen, wat fijn is, maar er bestaat veel onduidelijkheid over dit onderwerp. Vaak wordt je geadviseerd vaak aan te leggen en te kolven, flink mee te masseren en antibiotica te nemen. Maar dat kost je veel tijd, doet pijn en helpt het wel? Wij houden ervan als dingen logisch, simpel en vriendelijk worden uitgelegd. Dat proberen we hieronder. Hou jij energie over om in je herstel te stoppen. 
 
Anatomie
Borstklierweefsel is als een druiventros (lob) in je borst. De druiven zijn de melkklieren, zij maken de melk. De steeltjes zijn de melkanalen waar de melk doorheen stroomt als je voedt of kolft. De uiteinden van de steeltjes komen met z’n allen uit in je tepel en daar zie je de melk. Verder bestaat je borst uit vetweefsel, zenuwen, lymfeklieren en bloedvaten. Je kan het borstklierweefsel en het stromen van de melk zien als een weg waar de auto’s lekker doorrijden. Auto’s komen en gaan, het is druk maar er is geen probleem. Je borsten worden elke dag een aantal keer goed soepel gedronken of gekolfd en het voelt goed. 

De verstopping 

Stel de melkkanalen even als een autoweg voor. Als er ergens op de weg een opstopping ontstaat, bijvoorbeeld door een aanrijding, dan kunnen de auto’s niet lekker doorrijden. Er wordt stilgestaan en er ontstaat een file. Auto’s moeten uitwijken naar de vluchtstrook, daar waar ze niet horen. Dit gebeurt ook in je borst als de melk niet goed doorstroomt, je krijgt dan een verstopping.  Dit kan bijvoorbeeld gebeuren als je baby niet goed drinkt, je erg veel melk hebt, een melkblaar hebt of je kolf niet goed werkt. Of als er teveel tijd zit tussen voedingen of het kolven. De melk zal dan gaan ophopen in de melkkanalen. En als deze melkkanalen te vol raken, gaat de melk naar het omliggende weefsel – daar waar het niet hoort - en zo overbelaste haarvaatjes, lymfatisch- en melkklierweefsel veroorzaken. Er volgt dan geen infectie, maar wél een ontstekingsreactie. De oorzaak is dus niet een bacterie.
 
Bij het wegvoorbeeld komen er hulpdiensten om te helpen. Zwaailichten, sirenes, hulpverleners en takelwagens. Die hebben even de tijd nodig om de overbelasting op te lossen en de weg vrij te maken. 
Je lijf heeft ook even tijd nodig. Melk in omliggend weefsel zorgt ervoor dat er een ontstekingsreactie plaatsvindt en je lijf aan de slag gaat. De plek wordt pijnlijk, hard, rood, warm en het weefsel moet herstellen. Je kan verhoging of zelfs koorts (>38 graden)  krijgen en je behoorlijk beroerd voelen. Om de ontstekingsreactie weg te krijgen, zijn een aantal dingen belangrijk:

Wat te doen 

Stromen
Je wil het probleem oplossen: de melk in het melkkanaal mag weer gaan stromen. Je legt daarvoor goed  aan of kolft met je hand of een kolf. Borsten (en baby's) zijn zacht en mogen ook als zodanig behandeld worden. ​Eventueel help je een beetje door je borsten warm te maken en HEEL ZACHT met je hand mee te masseren. Eerder strelen dan masseren. Bedenk hoe je een verstuikte enkel zou aanraken, zo wil je ook je borst benaderen. De druppels van de douche of jouw vingers die zacht trommelen kunnen ook helpen de stagnerende melk weer in beweging te krijgen. Het doel is dat door de warmte en zachte massage jij makkelijk kan ontspannen en een toeschietreflex krijgt waardoor de melk gaat stromen. Je hoeft niet vaker aan te leggen of te kolven dan je normaliter doet. Eventueel kan de borst gekoeld worden want dat kan de zwelling verminderen. Door een verstopping of ontsteking kan je productie even teruglopen en de melk wat zouter smaken. Je baby mag deze melk wel gewoon drinken. 
 
Rust en pijnstilling
Wees vriendelijk voor je borst en neem zoveel mogelijk rust voor je lijf. Dit kan een uitdaging zijn als moeder, waarschijnlijk moet je hulp inschakelen, maar het zal je echt helpen sneller op te knappen. Je mag pijnstilling zoals paracetamol en/of ibuprofen nemen. Enige koorts is normaal. Zodra de melk stroomt zal je merken dat de verhoging of koorts meestal binnen 24-48 uur omlaag gaat. De rode plek zal met een paar dagen weg zijn en de harde plek is meestal met een week verdwenen. Je lijf heeft nogmaals, even de tijd nodig. Antibiotica is in dit geval niet nodig. ​

Paracetamol: 500–1000 mg per keer, zo nodig respectievelijk elke 4 of 6 uur.

Ibuprofen: begindosis 400 mg, daarna zo nodig 200–400 mg elke 4–6 uur; max. 1200 mg per dag.

Gecombineerd paracetamol en ibuprofen: : gecombineerd 1-2 tabletten, max. 6 tabletten (3000 mg paracetamol en 1200 mg ibuprofen) per 24 uur, gedurende max. 3 dagen. Houd een interval tussen doseringen aan van ten minste 6 uur (farmacotherapeutisch kopas)

Lymfemassage
De melk, het vocht en het bloed buiten de melkkanalen wordt door je lichaam opgeruimd. Je lymfesysteem zal het wegvoeren en daar kun jij je lymfestelsel een beetje bij helpen. Lymfenvaten lopen en dat ze heel oppervlakkig onder je huid liggen. Je kan dit systeem laten stromen door met je vingers of nagels heel zachtjes en oppervlakkig van je tepel AF te strijken richting je oksel, richting je hals en sleutelbeen en richting je borstbeen. Ook kun je zacht de lymfeknopen masseren, dat doe je door met je vingertoppen kleine rondjes te draaien vanaf de aanzet van je borst richting je oksel, richting en langs je sleutelbeen, langs je borstbeen omlaag - tussen je borsten door – naar de onderste binnenkant van je borst te gaan en dit een aantal keer te herhalen. 
 
Antibiotica 
Als de melk stroomt en je merkt na 24 - 48 uur geen verbetering of als je heel snel ziek bent geworden met flinke koorts én/of kloven, dan kan het zijn dat er een bacterie in je borst zit die voor een infectie zorgt. Het kan voor je lijf wat teveel gevraagd zijn dit in haar eentje op te lossen. Je hebt dan antibiotica van een arts nodig. Je kan gewoon door blijven voeden of kolven en dat is ook echt belangrijk om je lijf te helpen genezen. De antibiotica werkt zowel ontstekingsremmend als anti-bacterieel en kan je zien als de traumahelikopter bij de verkeersopstopping. Meestal niet nodig, maar fijn dat het bestaat. Blijf ook de tips die bij de borstontsteking zonder bacterie staan toepassen (stromen, koelen en pijnstilling). Uiteraard wil je er ook voor zorgen dat de tepelkloven zo snel mogelijk genezen.
Overweeg de hulp van een lactatiekundige!

Ultrageluid 
De behandeling met ultrageluid kan effectief zijn bij een verstopt melkkanaal of een borstontsteking. Het bestaat uit maximaal zes sessies, daags na elkaar. Er zijn een aantal fysiotherapeuten in Haarlem die deze behandeling kunnen uitvoeren. 

Alternatief (niet wetenschappelijk bewezen)
Het homeopathische middel Phytolacca Decandra D6 schijnt een regulerende werking op de functie van het lymfesysteem te hebben en op de werking van de melkklieren. Met name bij een overproductie van melk kan dat prettig zijn. Het middel kan drie keer daags genomen worden (een dosis is 10 druppels, 2 tabletten of 15-20 korrels). Bron: Gonneke van Veldhuizen. 
Preventief kan vitamine D het immuunsysteem mogelijk ondersteunen. 
​Het voedingssupplement lechitine zorgt mogelijk voor een betere doorstroming van de melk. 

Vervolg
Door de ontsteking zal je melkproductie waarschijnlijk omlaag gegaan zijn. De niet-aangedane borst kan dit vaak opvangen en het kan zijn dat je baby wat vaker om een voeding vraagt, en zo de productie weer omhoog brengt. Als er echt te weinig melk is, kun je tijdelijk met kunstvoeding bijvoeden. 

Is de harde plek niet na een week weg, of blijf je klachten houden, ga dan naar de huisarts. Deze kan je eventueel doorsturen voor een echo van de borst. 

Stuwing 

Nog even wat anders: stuwing en kolven in het kraambed.

Gestuwde borsten rond dag drie a vijf zijn harde, gevoelige borsten omdat ze erg enthousiast worden om meer melk te gaan maken. Ze zitten dus niet helemaal vol met melk, maar voornamelijk met vocht en bloed om je lijf te helpen in actie te komen voor je baby. Vaak aanleggen in de eerste dagen wanneer je borsten nog soepel zijn, helpt preventief tegen stuwing. Ook tijdens de stuwingsdagen kun je het lymfesysteem helpen het bloed en vocht af te voeren door de vriendelijke ondersteuning zoals hierboven beschreven. Zo komt er ruimte voor de melk om te stromen. Rust, warmte en veel huid op huidcontact met je baby helpt je lijf in het algemeen om in die eerste intense week zo optimaal mogelijk te functioneren. Als je baby het lastig vindt om aan te happen vanwege de stuwing, kun je met je handen de reverse pressure technique toepassen.  Extra kolven als je baby aan de borst drinkt, is om stuwing te verhelpen niet nodig. Als je baby (nog) niet aan de borst drinkt, is kolven een efficiënte manier om je productie op gang te brengen of te houden. Dit kan ook met de hand. Op dit filmpje zie je vanaf 3 minuten duidelijk hoe je dat kan doen.  

Bron: Academy of Breastfeeding Medicine Clinical Protocol #36: The Mastitis Spectrum, Revised 2022